-Çakır Gözlü Gülsüm İle Çerkes Kaymakamın Aşkı

Çökertme namı ile mâruf ünlü türküyü bilmeyeniniz yoktur, rakı masalarında koro halinde teganni etmeye pek müsait bir Ege türküsüdür.

Ulu dedem soylu şapsığ şpaşigo kıtıj smayll “öyküsü olanın türküsü de olur” derdi ruhuna rahmet olsun.

Yeni yetme kuşaktan (bazıları bunlara Z kuşağı diyor) güzelce bir hanende bu türküyü söylüyor, bu yazıyı yazmama vesile olduğu için kendisine gıyaben teşekkür ederim.

İnsan öyküsünü bilmediği türküyü söylememeli azizim, yeni yetme Z kuşak temsilcisi hanende türküyü okumadı adeta katletti.

-Türkünün baş kahramanı “çerkes kaymakamı” yok saydı,

-Aspat Koyu’nu bilmediğinden bir çırpıda “asvalt” yapıp çıktı güzelim doğa harikası sahili.

-İbraam çavuş Halil’in arkadaşı değil arkadaş postuna bürünmüş kalleş yoldaşıdır.

Tarihe not düşmek adına bu güzelim Muğla türküsünün öyküsünü paylaşayım da konu komşu irşâd olsun…

**

Türkünün kahramanı Halil Efe ve yakın arkadaşı İbram (İbrahim) Çavuş ile birlikte, hayatını ege adalarından yaptıkları kaçak tütün ve rakı kaçakçılığından kazanırmış.

Türkü’nün bayan kahramanının asıl adı Havse (Hafize)dir. Havse’nin annesi Türkbükü’lü Kel Güssüm (Gülsüm)dür. Kel Güssüm aynı zamanda çengidir. Çengi erkeklerin sazlı sözlü ve alkol alınarak yapılan eğlencelerinde dans eden ve onlarla birlikte olan kadın demektir.

Güzelliği dillere destan olan Havse Çerkez kaymakamın yanında temizlik vb. işler yaparak çalışmaktadır. Havseyi İbram Efe 2. eş olarak alınca gerek ailesinden gerekse çevreden tepki almıştır. Bu durumun farkında olan diğer efeler (Bunların arasında Halil Efe de vardır) İbram Efe’nin evini basarak Havse’yi kaçırmak istemişlerdir. İbram Efe önce karşı çıksa da 1. eşini ve gelinlik yaşa gelen kızını korumak için Havse’yi teslim etmek zorunda kalmıştır.

**

**

Efeler tarafından dağa kaldırılan Havse artık annesi gibi çengi olacak ve bu andan sonra Çakır Güssüm olarak anılacaktır.

Daha sonraları Halil Çakır gözlü Gülsüm’e aşık olacak ve onu dağdaki efelerden (arkadaşlarından) kaçıracaktır. Bu arada hem efeler hem de Çerkez kaymakam Halil’in peşine düşecektir.

Aylarca süren bu kaçışın son duraklarından biri Çökertme’dir.

**

**

Halil Efe ve Güssüm Yalıkavak Çökertme’den adalara kaçmayı planlarlarken, Rum denizci Kostapao ve gemicisini de rehin alarak Kostapao’nun teknesiyle yola çıkarlar.

O zamanlarda Rumlar tarafından pek sevilmeyen ama son derece de korkulan Halil Efe’nin deniz ve denizcilikle ilgisi yoktur. Ne yapacağını şaşıran Kostapao bu olumsuz durumdan kurtulmak için fırsat kollamaya başlar. Nihayetinde rüzgar ve deniz sertleşince, Halil Efe’ye böyle devam ederlerse teknenin dayanamıyacağını, daha açıklarda havanın daha çok sertleşeceğini ve batma tehlikesi olduğunu bildirir.

Hava kalana kadar Aspat koyuna sığınmanın uygun olacağını daha sonra oradan adalara (muhtemelen İstanköy’e) geçmenin kolay olacağını söyler.

**

**

Kostapao’nun asıl amacı fırtınayı bahane ederek teknesini Bodrum’a yaklaştırmaktır. Halil Efe bunu kabul edince Aspat’a yönelirler. Kostapao Aspat’a doğru giderken Halil Efe’nin ve Güssüm’ün rakısına balık yakalamak için de kullanılan bitkiden elde edilen beyaz renkli bir sıvı karıştırır. Böylece Halil ve Güssüm derin bir uykuya dalarken, tekne Aspat’ı geçerek karşısındaki Bitez koyuna gelir.

**

**

Kostapao’nun yardımcısı karaya çıkarak Çerkez Kaymakam’a Halil ve Güssüm’ün Bitez’de teknenin içinde olduğunu bildirir. Çerkez Kaymakam emrindeki kolcuları karadan Bitez’e yollarken, gümrük muhafaza teknesi de denizden kaçmalarını engellemek için yola çıkar.

Bitez’e daha önce gelen kolcular dayanamayıp ateş etmeye başlayınca, kendisi ve teknesi de ateş altında kalan Kostapao hemen demir alır ve kıyıdan uzaklaşmaya başlar. Bu arada Halil Efe’yi de uyandırır. Çok geçmeden muuhafaza teknesiyle karşılaşırlar ve muhafaza teknesinden açılan ateş sonucu Halil Efe yaralanır. Yaralı olarak Bodrum limanına muhafaza teknesiyle getirilir. İbret olsun diye akşama kadar Kaymakamlığın bahçesinde bırakılır. Su istediğinde bile yaralı Halil Efe’ye su vermeyen kolcular, pek ölmeye niyeti olmayan Halil Efe’yi kaymakamın emriyle gece iz bırakmadan boğarlar. Başta Gülsüm olmak üzere, ölüm haberini alan bütün Bodrum yasa bürünmüş ve anısına bu türküyü yakmıştır.

**

Gelelim olayın “DERİN DEVLET” boyutuna, bu güzel Muğla türküsünde beni ne Halil efe ilgilendiriyor, ne çakır gözlü yosma Gülsüm,ne İbraam çavuş,ne de ünüformalı kolcu eşkiyalar…

Benim ilgilendiğim etnisitemden bir bürokrat olan “ÇERKES KAYMAKAMIN” çakır gözlü müsdahdemin ırzına tasallut etmiş olması….

Yakışmadı ÇERKES KAYMAKAM hem

de hiç yakışmadı bu yaptığın, sen “asaletin ve zârafetin timsâlî olan bir ırkın yüz

karasısın…